Nederland is met het schietincident in Utrecht van vandaag in het hart geraakt. Op moment van schrijven is het nog onduidelijk of er sprake is van een terroristisch motief. Wel is duidelijk dat er meerdere gewonden zijn gevallen nadat een man achterin een tram is gaan schieten met een pistool. Waarom doet iemand zoiets? En wat kun je zelf doen in het omgaan met terrorisme, een incident of crisis? Deze vragen probeer ik in dit artikel te beantwoorden.

Een verschrikkelijke pijn

Mijn aandacht gaat allereerst uit naar de slachtoffers van het schietincident en hun naasten. Zij voelen nu een verschrikkelijke pijn. Ik wens ze veel wijsheid, sterkte en verbondenheid voor nu en de komende tijd.

Ook mensen die niet direct betrokken zijn bij het incident kunnen pijn voelen. Andere veelvoorkomende gevoelens na een ingrijpende gebeurtenis zijn onmacht, schok, woede, verdriet, onveiligheid, stress en angst. Juist in tijden van crisis komt het erop aan: hoe ga jij constructief om met intense emoties en pijn? Hoe geoefend ben je om rustig te blijven? Om niet emotioneel verstrengeld te raken? Om het hoofd koel te houden en het hart warm.

Samen leven met anderen

Want wat deze en elke andere crisis duidelijk maakt, is hoezeer we verbonden zijn met elkaar. Of je nu wilt of niet. Ondanks alle verschillen in mening, overtuiging en achtergrond, leef je samen met anderen in dit land. Je bent samen verantwoordelijk om een leefklimaat te creëren waarin jijzelf en anderen zich prettig voelen. Dat er ruimte is om te zijn wie je bent, van waaruit je op een opbouwende manier zorg kunt (leren) dragen voor eigen pijn en emoties. Als elk mens dit doet, bouwen we zo samen een hechte, veilige samenleving.

Voorkom conflicten

In de eerste uren, dagen en weken na een crisis is allereerst behoefte aan feitelijke informatie. Wat is er precies gebeurd? Waarom is het gebeurd? Is er sprake van een ongeluk of van een bewuste daad? Vanuit welke motieven heeft de dader gehandeld? Blijf rustig. Luister naar verschillende bronnen en vergelijk de feiten die worden genoemd.

Ook is het belangrijk dat je jouw schok, emoties en pijn niet op anderen gaat afschuiven. Vanuit onmacht of ondraaglijke pijn lijkt het soms een ‘oplossing’ om iemand anders de schuld te geven van de pijn die je voelt. Maar uiteindelijk maak je het conflict hierdoor alleen maar groter. Niet alleen beschadig je hierdoor mogelijk een onschuldig iemand. Ook kom je zelf juist meer vast te zitten in jouw eigen pijn en onmacht, in plaats van minder. Een conflict aangaan met iemand, in de hoop minder spanning en pijn te voelen, is dus geen oplossing.

Wat kun je zelf doen?

De crisisdiensten doen wat ze kunnen om tijdens en na een incident, crisis of terroristische aanslag te doen wat gedaan moet worden. Hulp verlenen, crisis bezweren, zoveel mogelijk de schade proberen te beperken. Gelukkig zijn er vele professionals getraind en bereid om hieraan actief bij te dragen. Geef ze de ruimte om hun werk te doen. Blijf niet rond hangen op de plaats van het incident, maar ga naar binnen.

Het beste wat jij kunt doen om bij te dragen aan een veilig leef- en werkklimaat, is zorg dragen voor je eigen emoties en pijn. Misschien is dit nieuw voor je om te doen. Neem een moment de tijd om stil te staan bij hoe je je nu voelt. Wat gaat er door je heen? Wat voel je? Wat denk je? Waar maak je je zorgen over? Schrijf je gevoelens en gedachten op in een notitieboek en praat erover met iemand die je kent en vertrouwt.

Blijf zorg dragen voor je eigen emoties en pijn

Ook in de dagen, maanden en jaren na een incident of crisis is het nodig om zorg te blijven dragen voor eigen emoties en pijn. Het is nodig dat je met regelmaat aandacht blijft schenken aan wat er in je leeft. Hoe voel je je? Wat denk je? Hoe ga je om met jouw pijn en intense emoties? Blijf er niet alleen mee rond lopen. Vraag hulp, reik uit, deel met anderen over hoe je je voelt. En investeer tijd, moeite en aandacht in het vinden van een constructieve oplossing. Een manier waarop je voorbij de pijn emoties kunt komen zonder jezelf of anderen nog meer pijn te doen. Ik verzeker je: die oplossing bestaat. Maar je zult ‘m zelf moeten vinden, mogelijk met hulp van anderen. Elders op mijn website kun je meer informatie vinden over het omgaan met pijn, woede, angst en andere psychologie onderwerpen.

Doorbreek de cirkel

Uiteindelijk ligt de voedingsbodem voor terrorisme en andere geweldsincidenten in de onwil of het onvermogen om te gaan met eigen emoties en pijn. Iemand heeft bijvoorbeeld een verlies geleden, worstelt al langere tijd met depressieve gevoelens of voelt zich buiten gesloten. In plaats van te investeren in constructieve oplossingen uit pijn en onvermogen, investeert de dader haar of zijn aandacht in negatieve uitingen. Men voelt de behoefte om iets of iemand (spullen, relaties, mensen) stuk te maken en opgekropte spanningen te ontladen. En zal vervolgens op zoek gaan naar een gedachte om zijn/haar destructieve gedrag zogenaamd te rechtvaardigen. Het gaat echter om de onderliggende pijn. En de keuze om hier niet zelf op een herstellende manier zorg voor te willen dragen. Dat is de kern van waaruit extreem gedrag kan ontstaan.

De menselijke natuur

De voedingsbron van destructief gedrag is al zo oud als de mensheid zelf: het ligt in de menselijke natuur. Mijn inschatting is dat de menselijke natuur niet snel zal veranderen. Uiteindelijk heeft elk mens een vrije keuze, elke seconde weer. Kies je ervoor om destructief of constructief om te gaan met jouw emoties en pijn?

Kiezen voor zelfzorg, eigen verantwoordelijkheid en het aangaan van eigen pijn en emoties vraagt lef. Ik voel veel respect voor je wanneer jij er in jouw leven en werk ervoor kiest om pijn en emoties aan te gaan. Met trainingen en psychologie producten ondersteun ik mensen die actief hun inzicht en vaardigheden in het omgaan met pijn en emoties willen vergroten. Ook jou ben ik graag van dienst. Zo kunnen we samen bijdragen aan een veilig leef- en werkklimaat in Nederland.

Door wie?

Dit artikel is geschreven door Wendy van Mieghem. Zij is psycholoog, socioloog en in het bezit van het Europees Certificaat Psychotherapie. Vanuit haar bedrijf bewustleven.eu werkt ze als adviseur en trainer. Ze schrijft psychologieboeken in het Nederlands en Engels.

Wendy van Mieghem is auteur van het boek De wijsheid achter emotie en gevoel – Je dagelijks leven als spiegel, een (inter)nationaal geprezen bewust leven handboek. Het boek is verkrijgbaar in het Nederlands en Engels.

Omgaan met terrorisme